Salwch cronig: Beth nawr? 

Rhybudd cynnwys: trais rhywiol

IUI? Hysterectomy? Menopos Cemegol? A ydw i’n mynd i allu cael babi? Bydda i mewn poen fel hyn o hyd? Beth nawr?

Dwi’n credu bod llu o gwestiynau fel fy nghwestiynau i yn eitha’ cynrychioladol o brofiadau menywod eraill ar ôl derbyn diagnosis o Endometriosis, ond prin mae pobl yn siarad am y cyflwr. Dwi’n teimlo ei fod yn hen bryd i newid hynny, am fod 1 ym mhob 10 yn dioddef.

Dwi wedi bod mewn poen cyson ac ar foddion lleddfu poen cryf iawn am flynyddoedd ac wedi dioddef gyda phoen pelfig ofnadwy, a phoen cryf yn fy nghefn, fy nghluniau a lawr fy nghoesau ers i mi fod yn fy arddegau cynnar, ac i fod yn berffaith onest, mae wedi parhau ers hynny, gan waethygu o ran difrifoldeb. Ar hyn o bryd, mae’n rhaid fy mod yn cymryd meddyginiaeth lleddfu poen ‘Opiates’ jyst er mwyn ymdopi o ddydd i ddydd, gallu codi, cael cawod, gwisgo a.y.b. Mae gennyf anabledd o’r enw Cerebral Palsy, felly o’n i o hyd yn meddwl oedd y poen ofnadwy o’n i’n dioddef trwy’r amser o ganlyniad i fod yn anabl, oherwydd taw poen cyson oedd fy ‘normal’ i. Mae gen i grymedd (Curvature) o fy asgwrn cefn oherwydd fy anabledd, felly roedd pawb yn dweud o hyd bod fy mhoen yn ganlyniad o gael problemau â ffisioleg fy nghorff yn hytrach nag oherwydd bod gennyf salwch cronig.

Penderfynais i fynd yn ôl at y meddyg teulu er mwyn derbyn cymorth pellach yn ddiweddar, ar ôl i drais rhywiol achosi flare-up mor ddifrifol gyda fy symptomau i’r fath raddau o’n i mewn gormod o boen i gerdded, o ganlyniad i faint o straen profais i yn ymdopi gydag ôl-effeithiau’r trais, o ran mynd at yr heddlu a.y.b. Dwi’n credu ei fod yn bwysig nodi rhai o’r ffactorau sy’n gallu gwaethygu’r cyflwr, e.e profi straen parhaol dros gyfnod hir. Pan ddihunais gyda phoen pelfig ofnadwy a phoen lawr fy nghefn a choesau diwrnodau ar ôl mynd i’r heddlu o ganlyniad i’r gamdriniaeth rywiol, o’n i’n gwybod yn syth taw straen y sefyllfa oedd yn gwneud y boen yn waeth.

Ges i gynnydd mewn symptomau sy’n nodweddiadol o Endometriosis, sef gwaedu ar ôl mynd i’r toiled, poen nerfol, gwaedu trwm a.y.b. O’n i eisoes yn ymwybodol am y cyflwr, felly o’n i wirioneddol yn dechrau tybio taw Endometriosis oedd gennyf, o ystyried fy mhoen gryf yn fy mhelfis a lawr fy nghoesau a chefn, a hefyd y gwaedu trwm oedd y cael effaith negyddol ar ansawdd fy mywyd erbyn hyn.

Cafodd ei awgrymu i mi fy mod yn dioddef o sawl clefyd gwahanol, pan o’n i’n gwybod taw Endometriosis oedd y cyflwr, felly wrth adlewyrchu, dwi’n falch iawn o’r ffaith fe wnes i sefyll lan dros fy hun yn fenyw mor ifanc fel o’n i’n gallu derbyn y driniaeth feddygol addas. Ar ôl i mi dderbyn gwybodaeth am faint o amser byddwn i’n aros am ddiagnosis ar y GIG, penderfynais i dalu’n breifat er mwyn gweld gynaecolegydd – un o’r penderfyniadau gorau dwi erioed ‘di ‘neud! Derbyniais fy niagnosis dros dro o Endometriosis, â’r doctor yn dweud bod angen i mi gael llawdriniaeth ‘Laparoscopy’ cyn gynted ag sy’n bosib er mwyn cadarnhau a thrin y cyflwr. Yn anffodus, derbyniais i’r wybodaeth byddwn i’n aros 8.5 o flynyddoedd am lawdriniaeth ar y GIG, ac felly wedi gorfod gwneud y penderfyniad i dalu’n breifat am y driniaeth. Dwi’n ddiolchgar bob dydd am y ffaith oeddwn i hyd yn oed yn gallu ystyried gwneud hynny, mae llawer o fenywod ag Endometriosis yn dioddef yn dawel oherwydd nid yw eu sefyllfa ariannol yn galluogi nhw i dderbyn help.

Derbyniais i ddiagnosis o ‘Vaginismus‘ ar yr un pryd, sef cyflwr sy’n achosi poen ac anghysur gydag unrhyw beth sy’n treiddio’r wain, e.e. wrth gael rhyw, defnyddio tampon neu yn ystod sgrinio serfigol. Mae Endometriosis fel cyflwr eisoes yn gallu achosi poen ac anghysur i fenywod wrth gael rhyw, ond mae’n gyffredin i beidio â mynd i’r doctor, boed hynny allan o embaras neu oherwydd ei fod yn cael i’w normaleiddio.

Derbyniais i’r newyddion bod ansicrwydd ynghylch os ydw i’n mynd i allu cael babi ar yr un pryd, â meddygon yn gofyn i mi “A fyddet ti mewn sefyllfa i gael babi nawr, achos nad ydyn ni’n siŵr beth fydd dy sefyllfa mewn pum mlynedd?”. Roedd yn anodd clywed, yn enwedig fel menyw eitha’ ifanc hefyd oherwydd teimlais oedd fy amser i allu cael babi yn ‘Rhedeg mas’ fel petai, ac i raddau, dwi dal yn teimlo’r un ffordd. Dwi o hyd wedi gorfod ymdopi gyda phrofiadau eithaf dwys, ond roedd hyn yn teimlo’n wahanol eto. Es i o feddwl am wahanol ddulliau o reoli fy mhoen yn ddyddiol, o ystyried gwahanol ddulliau o gael plant, yn ogystal ag ystyried os fyddai hwnna hyd yn oed yn bosibilrwydd i mi. Roedd fy meddwl i yn teimlo fel llif cyson o ystyried IUI, mabwysiadu a faint o amser roedd gennyf cyn i mi ‘Rhedeg allan o amser’ fel petai. Bydde hwnna siŵr o fod yn dod ar draws fel rhywbeth od i fenyw mor ifanc ddweud, ond ar ôl clywed o’r doctor bod rhaid i mi feddwl am gael plant yn gynt oherwydd eu bod nhw’n ansicr beth fydd fy sefyllfa mewn blynyddoedd i ddod, dwi ‘di gorfod ystyried pethau mewn ffordd wahanol. Byswn i’n dweud bod elfen o deimlo’n grac gyda fy nghorff ac mae rhan ohona i yn cwestiynu fy ngwerth fel menyw oherwydd sa i’n gwybod os fydda i’n gallu beichiogi, dwi i raddau yn teimlo bod llai o werth gennyf fel menyw oherwydd fy sefyllfa, er dwi’n gwybod na ddylwn i deimlo fel hwnna.

Dwi wedi bod yn mynd i gwnsela oherwydd fy iechyd, ac un peth defnyddiol dwi wedi ei ddysgu yw bod pob un teimlad yn berffaith iawn, hyd yn oed os ydych chi’n teimlo ‘Dylech’ chi deimlo fel ‘na neu beidio. Mae gennych chi hawl i’ch teimladau ac emosiynau o hyd, plîs cofiwch hynny.

Dwi’n credu bod pobl yn gweld Endometriosis fel mislif gwael ac yn rhywbeth mae menywod yn profi unwaith y mis, ond mae’r boen yn gyson, ac yn wahanol i sut mae pawb yn meddwl am Endometriosis, yn y modd ei fod yn rhywbeth cyson. O safbwynt rhywun sy’n dioddef yn ddyddiol oherwydd y cyflwr, mi allwn i ddweud gyda sicrwydd nad profiad unwaith y mis yw Endometriosis. Archwiliadau pelfig aml, gwaedu ar ôl mynd i’r toiled, mislifoedd mor drwm a phoen i’r fath raddau fy mod i wedi gorfod mynd i mewn i’r ysbyty ar sawl achlysur, gwaedu trwy fy nillad yn y gwaith, poen pelfig sy’n fy atal rhag cerdded, dibynnu ar foddion leddfu poen opiates…. Dyma rhai o’r symptomau dwi’n dioddef ohonyn nhw’n ddyddiol fel menyw ag Endometriosis.